Verjaardagen vertragen
Vier je je leven op je verjaardag, hoe lang je hebt gehad, hoe lang je nog moet of het afgelopen jaar? En als het het afgelopen jaar is, vier je dan een jaar of een percentage?
Toen ik een jaar of acht was, zei mijn opa tegen mij dat de eerste twintig jaar van je leven net zo lang duren als de jaren tussen je twintigste en je tachtigste. Ik snapte daar helemaal niks van. Hoe kan zestig jaar nou even lang duren als twintig jaar? En al bekijk je het figuurlijk: is je leven dan zo ontzettend saai dat die zestig jaar zo snel voorbijgaan?
Bleek dat m’n opa wel degelijk gelijk had. Iemand die vijf jaar oud wordt, is doorgaans dolgelukkig om jarig te zijn. Dat komt omdat het waarschijnlijk pas de tweede keer is dat er een verjaardag bewust wordt meegemaakt. En bovendien: het vijfde levensjaar is 20% van het totale tot dan toe geleefde leven. Sterker nog: als je je pas ook maar iets vanaf je vierde kunt herinneren, is het überhaupt het eerste jaar dat je je kunt herinneren. Je hebt niet eens een referentiekader van je vorige jaren. Dit ís je totale leven!
Wanneer je zes wordt, is je zesde levensjaar 1/6e van je geleefde leven. Het jaar gaat dus, vergeleken met je vorige jaren, sneller voorbij. Het is namelijk relatief gezien een korter jaar dan het vorige jaar. En zo gaat het dus door. Als je honderd jaar oud wordt, vier je je verjaardag een jaar na je vorige, maar is de rest van je leven 99 keer langer geweest dan dit jaar.
Je viert niet ieder jaar een jaar, maar het aandeel van het vorige jaar in je totale leven. Zo dus:
Zou dit de reden zijn waarom kinderen verjaardagen zo vet en groots vinden en je naarmate je ouder wordt steeds minder waarde hecht aan verjaardagen? En zou dit dan ook de reden zijn waarom verjaardagen voor dertigers en veertigers juist wél weer belangrijk worden? Om maar ergens bij stil te staan omdat het zo snel gaat?
Er is een manier om je leven te vertragen. Als je in een jaar meer, nieuwe of emotioneel meer hevige dingen ervaart of onderneemt, kan het jaar langer duren dan het vorige, waarin dat niet zo was. Ga maar na: als je een bijzondere reis maakt of iets heftigs meemaakt, dan lijkt het eeuwen geleden dat datgene begon, terwijl de kalender bewijst dat het niet zo was.
De oplossing voor het besef van de steeds sneller optrekkende levensauto en de exponentieel dichterbij komende dood lijkt dan om de wereld in te trekken en nieuwe dingen te ervaren. Dat klopt ook, maar de valkuil is dat je het jaar erna nóg meer nieuwe dingen moet gaan doen of heftigere dingen mee moet maken om dit jaar te overtreffen. En als je ieder (relatief steeds korter) jaar steeds meer dingen moet doen, wordt het dus steeds extremer. Gelukkig worden de verschillen tussen de opeenvolgende relatieve levensjaren steeds kleiner naarmate je ouder wordt: op je zestigste vier je 1/60e van je leven (ongeveer 1,7%) . Op je eenenzestigste 1/61 (ongeveer 1,6%) en dat is maar 0,1 procentpunt minder. Dat is een kleiner verschil dan tussen toen je vier werd (1/4e = 25%) en toen je vijf werd (1/5e = 20%), namelijk 5 procentpunt minder. Relatief gezien: op je vijfde vier je een jaar dat relatief gezien 20% korter was dan vorig jaar.
Is angst voor de dood niet gewoon angst om niet geleefd te hebben?
Is dit dan ook de reden waarom kindsterren zo vaak zo’n turbulent leven hebben, waarom extreem succesvolle mensen vaak gek worden en waarom extreem rijke mensen steeds meer megalomane idioten worden die naar Mars willen, de wereld ziektevrij willen maken, alle dertien-in-een-dozijn media in Nederland willen bezitten of president van de Verenigde Staten willen worden?
En wat is dan de oplossing? Moeten we onze kinderen zo saai mogelijk opvoeden omdat we ze dan de kans geven om met weinig avontuur een zo rijk mogelijk leven krijgen? Moeten we de start van de hedonistische acceleratie zo goed mogelijk vertragen of juist uitstellen? Moeten we dan die eerste twintig jaar opofferen om die latere zestig de moeite waard te maken? En wat is opofferen? En wat is de moeite waard?
Ik weet het niet hoor. Het is misschien makkelijker om tijd te leren accepteren. Om niet álles uit het leven te willen halen. Want wat is alles? Weet je net zo min wat alles is als die mensen die op hun cv van die balkjes met vaardigheden zetten met 100% als totaal? Wat is 100%?
Of, moeten we wel Youp van ’t Hekesque iedere dag leven alsof het onze laatste is en iedere dag iets doen wat we in al die dagen ervoor nog nooit hebben gedaan?
Ik weet het ook niet.
